‘हिंदुत्व’ या शब्दावर सर्वोच्च न्यायालय काय म्हणाले.

‘हिंदुत्व’ या शब्दावर सर्वोच्च न्यायालय काय म्हणाले.

हिंदुत्व या शब्दाबाबत दाखल करण्यात आलेली याचिका भारताच्या सर्वोच्च न्यायालयाने फेटाळून लावली. या याचिकेत हिंदुत्व हा शब्द बदलून भारतीय संविधानवाद असावा, अशी मागणी करण्यात आली होती. दिल्लीतील विकासपुरी येथील एसएन कुंद्रा यांनी ही याचिका दाखल केली आहे. भारताचे सरन्यायाधीश चंद्रचूड म्हणाले की, ही याचिका प्रक्रियेचा पूर्ण दुरुपयोग आहे. तो ऐकणार नाही. या खंडपीठात न्यायमूर्ती जेबी पास्टरवाला आणि न्यायमूर्ती मनोज मिश्राही उपस्थित होते. याचिकाकर्त्याचे म्हणणे होते…भारतीय संविधानवाद हा शब्द हिंदुत्वाच्या जागी वापरला जावा कारण हा शब्द संविधानात अंतर्भूत धर्मनिरपेक्ष आणि लोकशाही मूल्यांशी अधिक जवळचा आहे. हिंदुत्वाच्या संकल्पनेवर हल्ला होणे ही आजची घटना नाही. यावर राजकीय वर्तुळात हल्लाबोल सुरूच आहे. जर कोणी हिंदुत्वाबद्दल बोलले तर तो भारतीय धर्मनिरपेक्ष राज्यघटनेवरचा हल्ला मानला जातो आणि तो हिंदू राष्ट्रवादाशी जोडला जातो आणि एका धर्मापुरता मर्यादित असतो. म्हणूनच याचिकाकर्त्यांना भारतीय संविधानवाद या शब्दाच्या जागी धर्मनिरपेक्षता, समानता आणि लोकशाहीची तत्त्वे भारतीय अस्मितेचा मूलभूत मानणारा शब्द वापरायचा होता.

पूर्वी हिंदुत्व हा शब्द आणि न्यायालय.

हिंदुत्व या शब्दाची चर्चा यापूर्वी न्यायालयाच्या दारापर्यंत पोहोचली नव्हती, असे नाही. हिंदुत्व हा शब्द अनेकवेळा न्यायालयाच्या दारापर्यंत पोहोचला. सर्वप्रथम शिवसेना संस्थापक बाळासाहेब ठाकरे यांच्या भाषणाबाबत याचिका दाखल करण्यात आली होती. इस्माईल फारुकी यांनी 1994 साली सर्वप्रथम आक्षेप घेतला होता आणि त्यावेळी माननीय सर्वोच्च न्यायालयाने हिंदू धर्मग्रंथातील सर्व तत्त्वांचा हवाला देऊन हिंदुत्वाचा अर्थ लावला होता. , न्यायालयाने म्हटले होते, ‘तथापि, भारतात आम्ही धर्मनिरपेक्षतेला ‘सर्व धर्म समभाव’ समजतो, जी सर्व धर्मांची सहिष्णुता आणि समानता समजून घेण्याची वृत्ती आहे. न्यायालयाने म्हटले होते की, ‘अशा प्रकारे प्राचीन भारतीय विचारांनी सर्व धर्म समभाव किंवा धर्मनिरपेक्ष विचार आणि दृष्टीकोन विकसित करण्यासाठी तात्विक आणि वांशिक मिश्रण प्रदान केले आहे. हे ज्ञान आता हिंदू धर्म म्हणून ओळखले जाणारे खरे केंद्र आहे. यानंतर 1995 साली हिंदू धर्माबाबत एका महत्त्वपूर्ण निर्णयात सर्वोच्च न्यायालयाने हिंदू धर्म ही जीवनपद्धती असल्याचे सांगितले होते. हिंदू धर्म किंवा हिंदुत्वाकडे संकुचित नजरेने पाहू नये. परंतु 2016 मध्ये हा शब्द पुन्हा एकदा चर्चेत आला जेव्हा कथित सामाजिक कार्यकर्त्या तीस्ता सेटलवाड यांनी याचिका दाखल केली आणि सर्वोच्च न्यायालयाने 1995 च्या निर्णयावर पुनर्विचार करण्याची याचिका पूर्णपणे फेटाळून लावली. त्यावेळी, सात न्यायाधीशांच्या खंडपीठाने 1995 च्या निर्णयावर ‘हिंदुत्व’ ही जीवनपद्धती म्हणून पुनर्विचार करण्यास नकार दिला होता आणि निवडणुकीत हिंदुत्व शब्दाच्या वापरावर बंदी घालण्याची मागणीही फेटाळली होती. (फोटो गुगल साभार )