हरियाणा आणि महाराष्ट्रात मोठ्या पराभवानंतर, विरोधकांनी वेळोवेळी मतदानात वापरल्या जाणाऱ्या इलेक्ट्रॉनिक मतदान यंत्रांबद्दल (ईव्हीएम) तक्रार केली आणि निवडणूक प्रक्रियेसाठी कागदी मतपत्रिकांवर परत जाण्याची सूचना केली. ईव्हीएम हॅक होण्यापासून ते ईव्हीएमच्या बॅटरीच्या पातळीत बदल करण्यापर्यंत, भाजपला अनुकूल असलेल्या ईव्हीएमवर विरोधकांनी अनेक आरोप केले आहेत. यातील काही मुद्दे आपण इथे पाहूयात.
ईव्हीएम हॅक होऊ शकतात का ?
भारतीय ईव्हीएम ही नेटवर्क कनेक्टिव्हिटी नसलेली स्वतंत्र उपकरणे आहेत. याचा अर्थ ते कोणत्याही प्रकारच्या बाह्य संप्रेषणाशी जोडलेले नाहीत जसे की: इंटरनेट कनेक्टिव्हिटी : ईव्हीएम इंटरनेटशी जोडलेले नाहीत, कोणत्याही रिमोट हॅकिंगच्या प्रयत्नांना प्रतिबंधित करतात. ब्लूटूथ: ईव्हीएमकडे ब्लूटूथ क्षमतांचा अभाव आहे, ते वायरलेस पद्धतीने ऍक्सेस केले जाऊ शकत नाहीत. वाय-फाय किंवा इतर कोणतेही नेटवर्क : ईव्हीएममध्ये वाय-फाय किंवा इतर कोणतेही नेटवर्किंग हार्डवेअर नसतात, ज्यामुळे ते बाहेरील छेडछाडीपासून वेगळे आणि सुरक्षित होतात.
हे वायरलेस हॅकिंगची शक्यता देखील काढून टाकते, कारण मशीन कोणत्याही नेटवर्कपासून पूर्णपणे विलग असतात, ज्यामुळे त्यांना दूरस्थ हॅकिंगच्या प्रयत्नांपासून प्रतिकारशक्ती मिळते.
मशीन स्टोरेजमध्ये असताना मतांमध्ये छेडछाड केली जाऊ शकते किंवा बदलली जाऊ शकतात का ?
भारतीय निवडणूक आयोगाकडून अत्याधुनिक तांत्रिक वैशिष्ट्ये असलेल्या ईव्हीएमचा वापर केला जातो. यामध्ये एक-वेळ प्रोग्राम करण्यायोग्य (ओटीपी) मायक्रोकंट्रोलर, प्रत्येक की प्रेसची तारीख आणि वेळ स्टॅम्पिंग आणि ईव्हीएम लॉजिस्टिक्स हाताळण्यासाठी ईव्हीएम-ट्रॅकिंग सॉफ्टवेअर, मशीन 100% छेडछाडविरहीत असून या व्यतिरिक्त, नवीन ईव्हीएममध्ये छेडछाड शोधणे आणि स्वयं-निदान अशी वैशिष्ट्ये आहेत. सॉफ्टवेअर OTP वर आधारित असल्यामुळे प्रोग्राम म्हणजे तो एकदाच प्रोग्राम केला जाऊ शकतो. ते बदलता येत नाही, पुन्हा त्यावर कोणतीही प्रक्रिया करता येत नाही. अशा प्रकारे, ईव्हीएम छेडछाड-प्रूफ बनवणे. जर कोणी तसा प्रयत्न केला तर मशीन निष्क्रिय होते.
शिवाय, EVM वर 24/7 CCTV पाळत ठेवून आणि एकाधिक स्वतंत्र (केंद्र आणि राज्य) एजन्सींकडून सशस्त्र सुरक्षा असलेल्या सुरक्षित स्ट्राँग रूममध्ये ठेवले जातात. त्यांच्याकडे एकमेकाद्वितीय अनुक्रमांकांसह छेडछाड न करता येणारे स्पष्ट स्वरूपाचे सील आहेत आणि दोन-टप्प्यांवरील यादृच्छिकीकरण प्रक्रिया देखील असे दाखवून देते की शेवटच्या क्षणापर्यंत कोणते EVM कुठे वापरले जाईल हे कोणालाही माहिती नसते. मशीन छेडछाडविरहीत आहे याची आणि मतदानपूर्व तपासणी अनेक राजकीय पक्षांच्या प्रतिनिधींच्या उपस्थितीत केली जाते. कर्जत-जामखेड मतदारसंघासाठी ईव्हीएम ताब्यात असलेल्या ‘स्ट्राँगरूम’ ताब्यात घेण्याचा प्रयत्न 25-30 भाजप कार्यकर्त्यांनी केल्याचा आरोप राष्ट्रवादी शरदचंद्र पवार पक्षाचे रोहित पवार यांनी केलेला आरोपदेखील खोडून काढण्यात यश आलं आहे. यामुळे पक्षाच्या ठराविक लोकप्रतिनिधींकडून बूथ कॅप्चरिंग करण्याच्या प्रयत्नाला आळा घालता येत असल्याचं लक्षात आलं आहे.
मूळ ईव्हीएमच्या जागी कोणी डुप्लिकेट मशीन लावले तर ?
प्रत्येक EVM मध्ये अद्वितीय अनुक्रमांक, डिजिटल स्वाक्षरी, होलोग्राफिक सील आणि की कोड असतात. शिवाय, फर्स्ट लेव्हल चेकिंग (FLC) होते ज्याचा अर्थ अभियंत्यांद्वारे EVM ची तपशीलवार तपासणी आणि चाचणी पक्षाच्या प्रतिनिधींच्या उपस्थितीत ते परिपूर्ण कार्य स्थितीत आहेत याची खात्री करणे. सत्यता निश्चित करण्यासाठी मतदान सुरू होण्यापूर्वी हे तपशील क्रॉस-रेफरन्स केले जाऊ शकतात.
बटण पुन्हा पुन्हा दाबून एकापेक्षा जास्त वेळा मतदान करणे शक्य आहे का ?
नाही. बॅलेटिंग युनिटवरील विशिष्ट बटण दाबताच, त्या विशिष्ट उमेदवारासाठी मत नोंदवले जाते आणि मशीन लॉक होते. एखाद्याने ते बटण पुढे किंवा दुसरे कोणतेही बटण दाबले तरी पुढील मत नोंदवता येणार नाही. पीठासीन अधिकारी “मतपत्रिका” बटण दाबल्यानंतरच कंट्रोल युनिट मतदान करण्यास सक्षम करते आणि मतांमध्ये 5-सेकंद प्रतीक्षा करणे अनिवार्य आहे. अशा प्रकारे ईव्हीएम “एक माणूस, एक मत” हे तत्व अवलंबिले जाते. त्यामुळे विरोधी पक्षाकडून मतदान केंद्रावर अतिरिक्त मतांची नोंद होत असल्याचा आरोप सुसंगत ठरत नाही. ईव्हीएम योग्यरित्या काम करत आहे आणि त्यांचे मत अचूकपणे नोंदवले गेले आहे याची खात्री मतदार कसा करू शकतो ? मतदार जेव्हा त्यांच्या निवडलेल्या उमेदवाराच्या नावाच्या आणि चिन्हाशेजारील बॅलेटिंग युनिटवरील निळ्या रंगाचे बटण दाबतो, तेव्हा निवडलेल्या उमेदवाराच्या नावाच्या आणि चिन्हाशेजारी एक लहान लाल दिवा उजळतो, त्यासोबत एक लांब बीप येतो. हे ऑडिओ आणि व्हिज्युअल सिग्नल मतदाराला तात्काळ खात्री देतात की ईव्हीएम योग्यरित्या काम करत आहे आणि त्यांचे मत यशस्वीरित्या रेकॉर्ड केले गेले आहे. VVPAT एक भौतिक पेपर ट्रेल मतदाराने त्यांचे मत दिल्यानंतर लगेच पाहू आणि सत्यापित करू शकतात. हे कागदी रेकॉर्ड सुरक्षितपणे संग्रहित केले जाते आणि ऑडिट किंवा पुनर्गणनेसाठी वापरले जाऊ शकते, ज्यामुळे निवडणूक प्रक्रियेत पारदर्शकता आणि विश्वास निर्माण होतो.
मोजणी करूनही काही EVM 99% चार्ज का दाखवतात ?
EVM एकल वापरासाठी अल्कधर्मी सेल (ज्याला आपण बँटरी असे म्हणतो) वापरतात. कारण EVM ला दीर्घ स्टोरेज कालावधीत कोणत्याही उर्जेची आवश्यकता नसते आणि केवळ निवडणुकीदरम्यान त्यांच्या कार्यासाठी वीज पुरवठा आवश्यक असतो. पॉवर पॅक इव्हीम वापरात नसेल तर बाहेर काढला जात नाही. हे दैनंदिन वापराच्या कॅल्क्युलेटरसारखे आहे जिथे आम्हाला वर्षानुवर्षे बॅटरी बदलण्याची गरज नसते. शिवाय, प्रत्येक EVM कंट्रोल युनिटमध्ये पाच वर्षांच्या शेल्फ लाइफसह सिंगल-यूज अल्कलाइन बॅटरीचा पॉवर पॅक असतो.
या व्यतिरिक्त, 99% डिस्प्ले बॅटरी चार्ज टक्केवारी नसून एक व्होल्टेज थ्रेशोल्ड इंडिकेटर आहे जो जेव्हाही बॅटरी व्होल्टेज 7.4V – 8.0V च्या इष्टतम ऑपरेटिंग रेंजमध्ये राहते तेव्हा 99% दर्शवतो. यामुळे काँग्रेसचा आणखी एक आरोप दूर झाला आहे ज्याने दावा केला होता की त्यांचा पक्ष 60-70 टक्के बॅटरी चार्ज असलेल्या ईव्हीएमवर जिंकत आहे, परंतु 99 टक्के चार्ज दर्शविणाऱ्यांकडून पराभव होत आहे.
मतदानादरम्यान बॅटरी संपली तर काय – मते गमावली जातात का ?
EVM मध्ये 48-तास बॅकअप आणि नॉन-व्होलॅटाइल मेमरी असलेली एक मजबूत बॅटरी सिस्टम आहे जी पॉवरशिवाय डेटा राखून ठेवते. रिडंडंट पॉवर सिस्टममुळे बॅटरी बिघडली तरीही, मतांचा डेटा अबाधित राहतो.
ईव्हीएममुळे अशिक्षित मतदारांना अडचणी येणार नाहीत का ?
नाही. खरेतर, पारंपारिक प्रणालीच्या तुलनेत ईव्हीएमद्वारे मतदान करणे सोपे आहे, जेथे एखाद्याला त्याच्या पसंतीच्या उमेदवाराच्या चिन्हावर किंवा त्याच्या जवळ मतदानाचे चिन्ह लावावे लागते, ते प्रथम अनुलंब पद्धतीने आणि नंतर आडवे दुमडावे लागते आणि त्यानंतर ते मतपत्रिकेत टाकावे लागते. बॉक्स ईव्हीएममध्ये, मतदाराला उमेदवाराच्या नावाच्या आणि त्याच्या पसंतीच्या चिन्हासमोर फक्त निळे बटण दाबावे लागते आणि मत नोंदवले जाते.
ईव्हीएमची वाहतूक होत असताना मतांमध्ये फेरफार झाला तर ?
कोणतीही छेडछाड किंवा फेरफार टाळण्यासाठी ईव्हीएमची वाहतूक कडक सुरक्षा प्रोटोकॉल अंतर्गत केली जाते. मशीन सीलबंद केल्या जातात आणि तपशीलवार दस्तऐवजीकरणाद्वारे त्यांचा मागोवा घेतला जातो आणि पारदर्शकता अबाधित राखण्यासाठी पक्षाच्या प्रतिनिधींना त्यांच्यासोबत येण्याची परवानगी दिली जाते. याव्यतिरिक्त, सशस्त्र सुरक्षा कर्मचारी वाहनांना एस्कॉर्ट करतात आणि हालचालींवर लक्ष ठेवण्यासाठी GPS ट्रॅकिंगचा वापर केला जातो. सुरक्षेचा भंग करण्याचा कोणताही प्रयत्न अलर्ट ट्रिगर करतो आणि स्वतंत्र निरीक्षक आणि पक्ष प्रतिनिधींची उपस्थिती संपूर्ण प्रक्रियेदरम्यान ईव्हीएमची सुराक्षितता अखंडता राखली जाईल याकडे लक्ष दिले जाते. १०. मतदान बंद झाल्यानंतर आणि मतमोजणी सुरू होण्यापूर्वी अतिरिक्त मतांची नोंद होण्याची शक्यता कशी नाकारता येईल, अनैतिक घटकांकडून छेडछाड रोखता येईल? शेवटच्या मतदाराने मतदान केल्यावर, कंट्रोल युनिटचे प्रभारी अधिकारी क्लोज बटण दाबतात. त्यानंतर मतदान करता येत नाही. मतदान बंद झाल्यानंतर, कंट्रोल युनिट बंद केले जाते, आणि बॅलेटिंग युनिट डिस्कनेक्ट केले जाते आणि त्याच्या संबंधित वहन प्रकरणांमध्ये सुरक्षितपणे सील केले जाते. याव्यतिरिक्त, पीठासीन अधिकारी म्हणजेच मतदान केंद्राध्यक्ष प्रत्येक प्रतिनिधीला मतदानाची आकडेवारी असलेली प्रत प्रदान करतात. मतमोजणी प्रक्रियेदरम्यान, नियंत्रण युनिटमध्ये नोंदवलेली मते या खात्यावर उलटतपासणी केली जातात आणि कोणत्याही विसंगतीवर एजंटांद्वारे आक्षेप घेतला जावू शकतो. भारतीय ईव्हीएम त्यांच्या ऑफलाइन, स्वतंत्र डिझाइन आणि मजबूत चाचणी प्रोटोकॉलमुळे जगात सर्वात सुरक्षित आहेत. खरे आव्हान विरोधी पक्षासमोर आहे, जे आपल्या उणिवा दूर करण्याऐवजी चुकीची माहिती पसरविण्यावर आणि निवडणुकीतील पराभव न स्वीकारण्यावर भर देतात. …Source …