“ स्वातंत्र्य ,लोकशाही आणि मानवी हक्कांच्या नावाखाली, युनायटेड स्टेट्सने इतर देशांविरुद्ध घुसखोरी, हस्तक्षेप आणि विध्वंसासाठी NED (यूएस-आधारित एनजीओ) चा वापर केला आहे,” चीनच्या परराष्ट्र मंत्रालयाने या महिन्यात अमेरिकेवर टीका केली! माहितीयुद्धासाठी चीनने अमेरिकेवर टीका करण्याची ही पहिलीच वेळ नाही किंवा चीनने स्वतःहून असा प्रयत्न केला नाही! माहिती युद्ध, सार्वजनिक मत युद्ध आणि कायदेशीर युद्ध हे चीनच्या राजकीय मार्गदर्शक तत्त्वांचे तीन मूलभूत पैलू आहेत. चीन, तिचे मधल्या राज्याचे स्वप्न साकार करण्यासाठी, माओच्या काळापासून ही ब्रेनवॉशिंग तंत्रे वापरत आहे!
यूएस फिल्म इंडस्ट्रीमध्ये चीनची भागीदारी इतकी मोठी आहे की अमेरिकन स्टारला तैवानला देश म्हणल्याबद्दल माफी मागावी लागली! भारताच्या आघाडीवर, चीनने तिची फाइव्ह फिंगर पॉलिसी तयार केल्यापासून लडाख, सिक्कीम आणि अरुणाचल प्रदेश यांच्याशी चीनचे वैर वाढले आहे. या भारतीय राज्यांतील बंडखोरींची मुळे कम्युनिस्ट चीनमध्ये आहेत. सध्या, भारतीय राज्य यंत्रणा शेतकऱ्यांचे निषेध, CAA निषेध, दिल्ली दंगली भडकवल्याबद्दल आणि कोविड-19 वर चुकीची माहिती पसरवण्याच्या मोहिमेसाठी चीन-समर्थित ‘द न्यूजक्लिक’ चा तपास करत आहे!
ग्रेट पॉवर गेममध्ये अनेक दशकांपासून प्रभाव, नागरी एकत्रीकरण आणि अस्थिरता धोरणे वापरली गेली आहेत. याला ‘द कलर रिव्होल्यूशन’ असे म्हणतात आणि शीतयुद्धापासून रशिया आणि कम्युनिस्ट गटामध्ये कुप्रसिद्ध आहे. त्यांनी या क्रांतीला ‘बाह्यरित्या चालना देणारी समन्वित कृती’ मानली ज्याने समुदायाच्या भावना हाताळल्या आणि विद्यमान राजवट उलथवली. तर पाश्चिमात्य देशात लोकशाहीचा विपर्यास करण्याच्या या कपटी प्रभावाला ‘प्रभाव ऑपरेशन’ असे संबोधले जाते.
प्रभाव ऑपरेशन्स (IOs) हे संज्ञानात्मक युद्ध तंत्र आहेत ज्यामध्ये लक्ष्यित देशाची अंतर्गत सुरक्षा आणि सार्वभौमत्व नष्ट करण्यासाठी मानसिक, आर्थिक, राजकीय आणि तांत्रिक प्रभाव वापरला जातो. हुकूमशाही राज्ये लक्ष्यित राज्यांमध्ये दीर्घकालीन घुसखोरी करण्यासाठी एनजीओ आणि मीडिया हाऊसचा वापर करतात. शैक्षणिक, पत्रकार, चित्रपट लेखक आणि मीडिया व्यक्तिमत्त्वे धोरणात्मक संदेश आणि बनावट विचलित करण्यासाठी काम करतात. द्वेषपूर्ण चळवळी आयोजित करण्यासाठी वेताळाचे कारखाने उभारले जातात. हे निषेध जागतिक स्तरावर आकर्षक विचारसरणीशी संरेखित आहेत. भव्य अर्थसहाय्यित प्रभाव मोहिमा नंतर स्थानिक आणि परदेशी माध्यमांमध्ये मथळे बनवतात. ऑपरेशनला कायदेशीर ठरवण्यासाठी आणि मोठ्या गटांना कृती करण्यासाठी एकत्रित करण्यासाठी डिजिटल मीडियाचा वापर करण्यात आला आहे. तरुण विद्यार्थ्यांना त्यांच्या मातृभूमीविरुद्ध प्रचारासाठी परदेशात पाठवले जाते. विदेशी मुत्सद्दी विरोधी आणि अतिरेक्यांच्या एकत्रीकरणात सक्रिय सहभाग घेतात. आणि मग मुत्सद्दी दबाव निर्माण केला जातो विद्यमान राजवटीचा नाश होण्यासाठी किंवा कठपुतळी सरकार बनण्यासाठी!
बांगलादेशातील अलीकडील सत्तापालट पाश्चिमात्य देशांद्वारे IOs च्या विशिष्ट मानक कार्यपद्धतीवर प्रकाश टाकते. सर्बिया, जॉर्जिया, युक्रेन आणि अरब स्प्रिंगचा रंग क्रांतीचा इतिहास अमेरिकेचा सहभाग मोठ्या प्रमाणात उघड करतो! अलीकडे, बिडेन सरकारने ग्रह वाचवण्याच्या आणि महागाईशी लढण्याच्या बहाण्याने इस्रायलविरोधी एनजीओला $ 50 दशलक्ष मंजूर केले! 2023 मध्ये, बिडेनच्या महिनाभराच्या इराणच्या निर्बंध-सवलतीमुळे इस्रायलविरोधी आघाडी $50 अब्ज डॉलर्सपेक्षा अधिक समृद्ध झाली!
IOs आता संवेदनशील डेटामध्ये प्रवेश करण्यासाठी प्रगत तंत्रज्ञानाचा वापर करत आहेत. IOs हस्तक्षेपासाठी AI आणि deepfake तंत्रज्ञान वापरत आहेत. गलवान व्हॅली ध्वजावर चीनचा डॉक्टर केलेला व्हिडिओ आणि बॉलीवूड ए-लिस्टर्सचे पीएम मोदींवर टीका करणारे आणि लोकांना काँग्रेसला मत देण्याचे आवाहन करणारे बनावट व्हिडिओ ही भारत सरकारच्या विरोधात विस्कळीत माहिती ऑपरेशनची अलीकडील उदाहरणे आहेत.
भारताचा त्रासदायक शेजारी पाकिस्तान देखील गैर-कायनेटिक ऑपरेशनमध्ये गुंतलेला आहे. भारताविरुद्ध संज्ञानात्मक युद्ध पुकारण्यासाठी त्यांनी ४००० माहिती युद्ध तज्ञांचे जाळे उभारले आहे. पाकिस्तान आर्मीचे ग्रीन बुक 2020 आपल्या एजन्सींना सांप्रदायिक द्वेष पसरवण्यासाठी हजारो ट्रोल्सचा वापर करून भारताविरूद्धच्या प्रभावाच्या कारवाया तीव्र करण्याचे आवाहन करते. त्यांच्या उद्दिष्टांमध्ये जम्मू आणि काश्मीरमधील दहशतवादी कारवायांना स्वदेशी चळवळ म्हणून प्रक्षेपित करणे आणि मोदीविरोधी, भारतविरोधी घटकांना पाठिंबा देणे समाविष्ट आहे. खोट्या बातम्या पसरवण्यासाठी पाक एजन्सी अनेक बेकायदेशीर रेडिओ चॅनेल चालवतात. ते धार्मिक आणि राजकीय तणाव वाढवण्यासाठी भारताच्या अंतर्गत संघर्षांबद्दल ध्रुवीकरण करत आहेत. भारतीय एजन्सींद्वारे बेकायदेशीर स्टेशन्स वारंवार बंद केली जात असली तरी, त्यांची जागा नवीन स्टेशन्सने पटकन बदलली आहे!
पारंपारिक युद्ध महाग आहे आणि आंतरराष्ट्रीय कायद्यांद्वारे शासित आहे. दुसरीकडे, IOs सारख्या तांत्रिकदृष्ट्या प्रगत गैर-लष्करी माध्यमे किफायतशीर असल्याचे सिद्ध झाले आहे. आणि त्यामुळे ते जागतिक राजकारणात वेगाने मोक्याची भूमिका मिळवत आहेत. द्वेषपूर्ण परदेशी राज्यांना शिक्षा करण्यासाठी आंतरराष्ट्रीय नियामक फ्रेमवर्कच्या अनुपस्थितीत, IO आक्रमकता अमर्याद बनली आहे.
हे पाचव्या पिढीचे युद्ध आहे जिथे अदृश्य हात असलेले चेहरा नसलेले लोक वैयक्तिक फायद्यासाठी प्रभाव ऑपरेशन्स करत आहेत. काही उपयुक्त मूर्ख नकळत त्यांची सेवा करत आहेत हे आपण पाहतो! या परिस्थितीत राजकीय जागरूकता महत्त्वाची आहे. ज्ञान आणि समज व्यक्तींना माहितीपूर्ण निर्णय घेण्यास आणि त्यांच्या हक्कांचे आणि स्वातंत्र्याचे रक्षण करण्यास सक्षम बनवू शकते. केवळ योग्य उमेदवार निवडून आणण्यापेक्षा आपली अधिक कर्तव्ये आहेत; शहाणे असणे हे त्यापैकी एक आहे! युरी बेझमेनोव्हने अगदी बरोबर सांगितले, “उपयोगी मूर्ख लोक विध्वंसाच्या प्रक्रियेत केवळ राष्ट्राला अस्थिर करण्यासाठी मदत करतात … जेव्हा त्यांचे कार्य पूर्ण होईल, तेव्हा त्यांची आवश्यकता नाही, त्यांना भिंतीवर उभे करून गोळ्या घातल्या जातील.”